درفرهنگ دینی شاد بودن، ابرازشادمانی وانتقال آن به دیگران ارزشمند است

استان قزوین قزوین
یادداشت استاد بسیجی حمزه جهانمحمدی مدرس دانشگاه هاي استان قزوین

درفرهنگ دینی شاد بودن، ابرازشادمانی وانتقال آن به دیگران ارزشمند است

ممكن است كسي علم و آكاهي انجام كاري را داشته باشد ولي بدليل نداشتن مهارت نتواند کارمورد نظررا انجام دهد.مانند كسي كه آگاهي تئوري ونظري درمورد نحوه رانندگي رادارد ولي نمي تواند رانندگي كند

به گزارش دفتر رسانه وارتباطات نهضت استادی بسیج استان قزوین ، در یادداشت  استاد بسیجی  حمزه جهانمحمدي- مدرس دانشگاه هاي استان قزوين  با موضوع   " هنر شاد زيستن  " آمده است:  

 

بسم الله الرحمن الرحیم

هنر شاد زيستن

مقدمه:

- استفاده ازواژه «هنر» درعنوان نوشتار براي توجه دادن به اهميت هنرو مهارت در سبك زندگي از جمله شاد زيستن است. مهارت توانائي بکاربردن علم است. ممكن است كسي علم و آكاهي انجام كاري را داشته باشد ولي بدليل نداشتن مهارت نتواند کارمورد نظررا انجام دهد.مانند كسي كه آگاهي تئوري ونظري درمورد نحوه رانندگي رادارد ولي نمي تواند رانندگي كند چون هنرومهارت رانندگي را ندارد. برای شاد زيستن علاوه بر اگاهي ها و اطلاعات كافي، بايد مهارت بكار بستن آنها را هم داشته باشيم.

- درتعریف وبیان چیستی شادی فلاسفه،روانشناسان وصاحب نظران علوم دینی بسیارسخن گفته اند. ورود به تعریف ها وتجزیه وتحلیل آنها نه درگنجایش این نوشته است ونه فایده قابل توجهی دارد. چون شادی وغم ازکیفیات نفسانی بوده همه انسان ها با علم حضوری آنرا دروجود خود درک وحس می کنند، هرچند تعریف دانشمندان وصاحب نظران از آن را ندانند. منظورازشادی دراین نوشتارهمان انبساط خاطروحالت خوش نفسانی است که گاهی درظاهرورفتارانسان به اشکال مختلف بروزوظهورپیدامی کند. شادی ازنیازهای فطری و طبیعی انسان بوده نقش بسزائی در احساس رضایتمندی از زندگی دارد.

- دین اسلام بعنوان جامع ترین برنامه زندگی برای رسیدن به سعادت دنیا وآخرت،همه نیازها و تمایلات انسان را مورد توجه قرار داده و به اندازه نقشی که هرکدام،در کمال و رشد اودارند به آنها اهمیت داده است.

موضوع شادی،آثارآن درزندگی وحدود آن بعنوان یکی ازتمایلات وغرائزانسانی در متون دینی مورد توجه قرار گرفته است. دراین نوشتارسعی براین است که با اختصارو پرهیز از تطویل، و با نگاهی به آیات قرآن کریم و احادیث نقل شده ازمعصومین (ع) نگاه اسلام به مقوله شادی تبیین شود.

شادی در قرآن و روایات:

درمتون دینی دو نگاه متفاوت وبلکه ظاهرا متضاد نسبت به مقوله شادی دیده می شود. گاهی به آن با دیده مثبت نگاه شده و ارزش تلقی می شود و گاهی نگاه منفی و ضد ارزش. ابتداء نمونه هایی از دونگاه ذکر می شود و آنگاه جمع بین دو نگرش.

الف نمونه هایی از نگاه مثبت به شادی در متون دینی:

1- اسباب غم وشادی دراختیارخداوند است.«وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَأَبْكَى"(نجم/43). وقتی گریاندن وخندان وبه تعبیردیگر اسباب گریه وخنده دردست خداست می توان نتیجه گرفت خنده ناپسند نیست چون اگر ناپسند بود خداوند بندگان را برآن وا نمی داشت.

2- درفرهنگ دینی شاد بودن، ابرازشادمانی وانتقال آن به دیگران ارزشمند است :

 - قال علي (ع):لِلْمُؤْمِنِ ثَلاَثُ سَاعَات:فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَارَ بَّهُ، وَسَاعَةٌ يَرُمُّ  مَعَاشَهُ، وَسَاعَةٌ يُخَلِّي بَيْنَ نَفْسِهِ وَبَيْنَ لَذَّتِهَافِيَما يَحِلُّ وَيَجْمُلُ.وَلَيْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ يَكُونَ شَاخِصاً إِلاَّ فِي ثَلاَثٍ: مَرَمَّةٍ  لِمَعَاشٍ، أَوْ خُطْوَةٍ فِي مَعَادٍ،أَوْ لَذَّةٍ فِي غَيْرِ مُحَرَّمٍ. (نهج البلاغه/ حکمت 390)  مومن باید شبانه روز خود را به سه بخش تقسیم کند. زمانی برای نیایش و عبادت ، زمانی برای  تامین نیازهای زندگی و زمانی هم برای واداشتن نفس به لذت های حلال و دلپسند. برای خردمند شایسته نیست جزدرپی سه چیزباشد کسب حلال برای تامین(هزینه های) زندگی، گام نهادن درراه آخرت و یا بدست آوردن لذت های حلال.

- امیرمومنان (ع) درسخن دیگری درتوصیف مومن می فرماید:الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِي وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِي قَلْبِهِ. (نهج البلاغه حکمت 333)شادی مومن درچهره او(نمایان) وحزنش درقلب او (پنهان) است. دراین حدیث ابراز شادی و نشاط از ویژه گی های مومن شمرده شده است.

- رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) فرمودند:إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَی الْمُؤْمِنِین.(الکافی /2/189) دوست داشتنی ترین کارها نزد خداوند وارد کردن شادی دردل های مومنین است.براساس حدیث پیامبر اسلام(ص) تلاش برای شاد کردن دیگران عملی ارزشمند و بلکه دوست داشتنی ترین کار، نزد خداوند است.

- حضرت علی (ع) دربخشی ازاندرزهایشان به کمیل ابن زیاد می فرماید: «فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ، مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً، فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ،سوگند به كسى كه هرآوازی  را مى شنود، هركس دلى را شادمان سازد، خداوند براى اولطفى می آفريند و چون مصيبتى بدو رسد،آن لطف چون آبى به سوى اوسرازيرشود تا آن مصيبت را ببرد و دور گرداند»( نهج البلاغه/حکمت257).

براساس آنچه گذشت مومنین انسان هایی شادوبا نشاط هستند وسعی می کنند نشاط وشادی خود را به دیگران هم منتقل کنند ودرنتیجه جامعه اسلامی هم نه جامعه ای غمگین و افسرده بلکه جامعه ای با نشاط و سرزنده است.

شادی

ب نمونه هایی از نگاه منفی به شادی در متون دینی:

- إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ فَبَغى‏ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحينَ (قصص/76)قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد؛ ما آن قدر از گنجها به او داده بوديم كه حمل كليدهاى آن براى يك گروه زورمند مشكل بود! (به خاطر آوريد) هنگامى را كه قومش به او گفتند: «اين همه شادى مغرورانه مكن، كه خداوند شادى‏كنندگان مغرور را دوست نمى‏دارد».

- قرآن کریم ضمن بیان عذاب‌های دوزخیان می‌فرماید: «ذَلِکُم بِمَا کُنتُم تَفرَحُونَ فِی الأرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وَ بِمَا کُنتُم تَمرَحُون؛ این به خاطر آن است که به ناحق در زمین شادی می‌کردید وبه خاطرآن است که (به‌خود)می‌نازیدید(وازروی غرورومستی به خوشحالی می‌پرداختید. (مومن/75)

- حضرت علی(ع) دربخشی ازخطبه 113می فرماید:«ما بالُكُم تَفرَحُونَ باليَسيرِ مِنَ الدنيا تُدرِكُونَهُ شما را چه شده است که با بدست آوردن اندک متاعی از دنیا شاد می شوید؟»

شادی ممدوح و شادی مذموم:

جمع میان دو نگاه به ظاهرمتفاوت به مقوله شادی درمتون دینی به این استکه بگوئیم شادی دو نوع است. شادی ممدوح و پسندیده وشادی مذموم ونا پسند.

حال سوال اساسی این است که شاخص های شادی پسندیده کدامند وچگونه می توان شاد بود و شادی کرد ولی گرفتارآثاروتبعات منفی آن نشد؟منظورازهنرشاد زیستن هم همین استکه مهارت شادی پسندیده را داشته باشیم.

 درمتون ديني شادي پسنديده و مرزآن با شادي ناپسند به دو شكل تبيين شده است:

الف- قاعده كلي: دربرنامه ای که اسلام برای زندگی انسان پیشنهاد می کند،هدف نهایی رشدوکمال است وکمال راستین انسان هم درقرب به خداکه منشاء وسرچشمه همه کمالات است،معنا پیدا می کند.وهرچیزی براساس نسبتش با هدف نهایی ارزش گزاری می شود. شادی هم ازاین قاعده مستثنی نبوده اگردرمسیررشدوتعالی انسان باشد واورا درطی این مسیر کمک کند ارزشمند است.واگرمانع قدم برداشتن در مسیر کمال باشد مذموم و ناپسند خواهد بود.

ب- بیان مصادیق: دین اسلام درکنارقاعده کلی بازشناسی شادی پسندیده وناپسند، به مصادیقی ازهرکدام اشاره وآنها را معرفی نموده است که در اینجا بعنوان نمونه به مواردی اشاره می کنیم:

شادی های پسندیده:

 - شادی پایدارومتکی به فضل الهی: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُواهُوَخَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (یونس/58) بگو:(مؤمنان) تنها به فضل و رحمت خداوند شاد شوند،كه آن بهتراز هرچيزى است كه مى‌اندوزند.

- شادی مبتنی بر ارزشهای اخلاقی:امام صادق (ع)فرمود: اَلسُّرُورُ فى ثَلاثِ خِلالٍ: فِى الْوَفاءِ وَرِعايَةِ الحُقوقِ وَالنُّهوضِ فِى النَّوائِبِ؛شادى درسه چيزاست:وفادارى،رعايت حقوق وايستادگى دربرابرسختى‏ ها. (تحف العقول ص 323)

- شادی های سازنده :قال رسول الله (ص) : یا علی، ثلاث فرحات للمومن فی الدنیا: لقاء الاخوان،والافطارمن الصیام،والتهجد فی آخراللیل.پیامبراسلام (ص) فرمود ای علی مومن  سه خوشحالی دارد دیداربرادران، افطار روزه وعبادت در آخر شب.(بحار الانوار/74/45)

- شادی بندگی خدا:قال علی(ع)فرمود:«سرورالمومن بطاعة ربّه وحزنه علی ذنبه»شادی مومن دراطاعت پروردگارش وغم اودرگناه است.(میزان الحکمه، /۲، /۱۲۹۰)

شادی های ناپسند:

 - شادی مستانه و مغرورانه: لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيم  ﴿ ال عمران/۱۸۸مپندارآنهایی که به کردارزشت خود شادمانند و دوست دارند که مردم به اوصاف پسندیده‌ای که درآنها نیست آنها را ستایش کنند، البته گمان مدار که از عذاب خدا رهایی دارند، که آنها را عذابی دردناک خواهد بود.

- شادی آمیخته با گناه :امام سجاد (ع) فرمودند:إیّاکَ و الإبتهاجَ بالذَّنبِ، فَإنَّ الإبتهاجَ بِهِ اَعظَمُ مِن رُکوبِهِ؛ازخوشحالی به گناه بپرهیز،چرا که خوشحالی ازانجام گناه، ازارتکاب گناه بدتر است. (کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۰۸)

قال علی (ع) :مَن تَلَذَّذَ بِمَعاصی اللهِ أورَثَهُ اللهُ ذُلّاً؛حضرت علی (ع) فرمود: هرکس از معصیت خدا لذت ببرد خداوند او را به ذلت می افکند. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ، ص186 ، ح3565)

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ (ص): مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً وَهُوَضَاحِكٌ دَخَلَ اَلنَّارَوَهُوَ بَاكٍ. پیامبراسلام (ص) فرمود: هرکس درحال خنده و شادی گناه کند باگریه وارد آتش جهنم خواهد شد.(وسائل الشیعة/15 / 338)

 - شادی درگرفتاری دیگران: قال علی (ع):لا تَفرِحَنَّ بِسَقطَةِ غَیرِكَ لا تَدری ما یُحدِثُ بِكَ الزَّمانُ حضرت علی (ع) فرمود:از زمین خوردن كسى شاد مشو،چون نمى دانی روزگار با تو چه خواهد کرد.(غررالحکم/14825)

- اظهار شادی نزد غم زده:امام حسن عسكرى (ع): لَيسَ مِنَ الأدَبِ إظهارُ الفَرَحِ عِندَ المَحزونِ:شادمانى كردن درنزدغمديده ، بى ادبى است .(تحف العقول، / 489 )

نتیجه:

- شاد بودن،اظهارشاد مانی وانتقال آن به دیگران درصورت پرهیز از افراط و تفریط و رعایت حد ومرزآن عملی ارزشمند بوده مورد تایید وتوصیه دین اسلام می باشد.

- مراقب باشیم شادی های موقت وگذرای  دنیا ما را از شادی های پایدار آخرت محروم نکنند.

 

حمزه جهانمحمدی مدرس دانشگاه هاي استان قزوین

 

افزودن دیدگاه جدید

About text formats

Restricted HTML

  • تگ‌های HTML مجاز: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.