به گزارش دفتر رسانه و ارتباطات نهضت استادی بسیج قزوین  در یادداشت  استاد بسیجی  حمزه جهانمحمدي- مدرس دانشگاه هاي استان قزوين  با موضوع   برنامه زندگی در ماه مبارک رمضان  آمده است:  

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا اصولا در ماه مبارک رمضان باید سبک و شکل زندگی تغییر کند؟

اگر بخواهیم ماه رمضان را در یک جمله توصیف کنیم باید بگوئیم «ماه فرصتهای طلائی» که پیش روی انسان قرار گرفته است. این ماه بهترین فرصت برای تربیت است چون هم کاملترین برنامه تربیتی یعنی قرآن در این ماه نازل شده،هم بهترین رفتاروتمرین عملی تربیت دینی  یعنی روزه در این ماه قرار دارد و هم یکی از مصادیق انسان کامل و قرآن مجسم یعنی حضرت علی (ع) بجهت اینکه در این ماه به شهادت رسیده بیشتر مورد توجه انسان جویای کمال قرار دارد. طبیعی است ما باید برای استفاده مناسب از این فرصت استثنائی برنامه ریزی کنیم.

باتوجه با اینکه درماه مبارک رمضان هم درظاهروشکل زندگی وهم درباطن و معنای زندگی تغییراتی رخ می دهد، لذا عقل ومنطق حکم می کند با تغییراتی که در زندگی  اعمال می کنیم برای خودمان فرصت استفاده بهترازاین ماه را فراهم کنیم.

برای اینکه از ماه رمضان استفاده بهتری ببریم چه تغییراتی باید در سبک زندگی داده شود؟

طبیعی است که تغییرات در برنامه زندگی باید متناسب با تفاوتهایی باشد که این ماه با ماههای دیگر سال دارد. بخشی از تغییرات مربوط به ظاهر زندگی است و بخشی مربوط به باطن و معنای زندگی.

الف - تغییرات در شکل و ظاهر زندگی:

• خواب ما در این ماه دچار تغییر می شود. در این ماه معمولا ما ساعاتی از سحر را بیداریم و در طول روز هم بجهت گرسنگی و تشنگی و ضعف شاید نیاز بیشتری به استراحت داشته باشیم.
• برنامه تغذیه ما دراین ماه تغییر می کند. وعده سحری به وعده های غذایی اضافه می شود. وعده صبحانه و نهار حذف می شود. در ابتداء شب افطار می کنیم. بعضی، بعد ازافطار شام هم میل می کنند و بعضی شام وافطار را باهم قرار می دهند.در روزهای عادی هروقت نیاز به غذا یا نوشیدنی داشته باشیم می توانیم بخوریم ولی در ماه رمضان از اذان صبح تا اذان مغرب چیزی نباید خورد.

درخصوص  شکل وظاهر زندگی تمهیداتی لازم است تا با توان و شادابی کافی به امورزندگی و عبادت مان  بپردازیم مثلا با زودترخوابیدن بیداری سحرجبران شود وبرای استراحت بین روزهم برنامه ریزی شود.درخصوص تغذیه هم درفرمایش های  معصومین (ع) توصیه هایی دیده می شود مانند:

- ضرورت سحری خوردن:

«سأله أبو بصیر عن السحور لِمَنْ أَرَادَ الصَّوْمَ أَ وَاجِبٌ هُوَ عَلَیْهِ؟فَقَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ لَا یَتَسَحَّرَ إِنْ شَاءَ وَأَمَّا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ أَنْ یَتَسَحَّرَ نُحِبُّ أَنْ لَا یَتْرُکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ»ابوبصیراز امام صادق(ع) در باره کسى که قصد روزه گرفتن دارد سؤال کرد که آیا خوردن سحری بر او واجب است؟ آن‌حضرت فرمود: اگربخواهد بدون سحرى روزه بگیرد اشکالی ندارد، اما در ماه رمضان بهتر آن است که سحرى بخورد. ما خوش داریم که آن(خوردن سحری) در ماه رمضان ترک نشود.(کافی، ج 4، ص 94(.

- آغاز افطار با چیز شیرین یا آب ولرم:

قال الصادق (ع): کانَ رَسولُ الله (ص) إذا أفطَرَ بَدَأَ بِحَلواءَ یُفطِرُ عَلَیها، فَإِن لَم یَجِد فَسُکرَةٍ أو تَمَراتٍ، فَإِذا أعوَزَذلِک کلُّهُ فَماءٍ فاتِرٍ،... پیامبر خدا(ص)هر گاه افطار می کرد، با حلوا آغاز می کرد و اگر نمی یافت، با شیرینی یا چند خرما و اگر این ها هم نبودند، با آب ولرم افطار می کرد ( الکافی: 4/153/4، المقنعة: 317، مکارم الأخلاق: 1/69/86، بحار الأنوار: 16/242.).

احادیث در این زمینه بسیارند البته می توان از نظرات کارشناسان تغذیه هم بهره گرفت.

- دراین ماه نسبت به حلال بودن غذایی که می خوریم بیشتر دقت کنیم.

ب- تغییرات معنوی در زندگی:

بلحاظ معنوی ماه رمضان بمعنای واقعی کلمه سرشار از برکت است. پیامبر اسلام(ص) در خطبه شعبانیه در توصیف ماه مبارک رمضان می فرماید: أیُّهَا النّاسُ ، إنَّهُ قَد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّه ِ بِالبَرَکَةِ وَالرَّحمَةِ وَالمَغفِرَةِ ،شَهرٌهُوَ عِندَ اللّه ِ أفضَلُ الشُّهورِ ، وَأیّامُهُ أفضَلُ الأَیّامِ ، ولَیالیهِ أفضَلُ اللَّیالی ، وساعاتُهُ أفضَلُ السّاعاتِ . هُوَ شَهرٌ دُعیتُم فیهِ إلى ضِیافَةِ اللّه ِ ، وجُعِلتُم فیهِ مِن أهلِ کَرامَةِ اللّه ِ ، أنفاسُکُم فیهِ تَسبیحٌ ، ونَومُکُم فیهِ عِبادَةٌ ، وعَمَلُکُم فیهِ مَقبولٌ ، ودُعاؤُکُم فیهِ مُستَجابٌ.ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورده است. ماهی که نزد خدا بهترین ماه است. روزهایش برترین روزها،شب هایش برترین شب ها ولحظاتش برترین لحظه ها است. در این ماه به میهمانی خدا دعوت شده اید.و گرامی داشته شده اید. نفس هایتان در این ماه تسبیح ،خوابتان عبادت،اعمالتان مورد قبول و دعاهایتان مستجاب است.

امام رضا (ع) فرمود: من قراء في شهر رمضان اية من كتاب الله كان كمن ختم القران في غيره من الشهور.هرکس درماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مانند کسی است که درغیر این ماه ختم قرآن کرده باشد.

سحرها و لحظات افطار و شبهای قدر این ماه هرکدام فرصتی بی نظیر برای کسب سرمایه های معنوی است.

برای استفاده بهتر معنوی از ماه رمضان چه کنیم؟

1- از خدا بخواهیم کمکمان کندو به ما توفیق بهره مندی از فیوضات این ماه عطا فرماید.پیامبراسلام (ص) دربخشی ازخطبه شعبانیه می فرماید: «فَاسأَلُوا اللّه َ رَبَّکُم بِنِیّاتٍ صادِقَةٍ وقُلوبٍ طاهِرَةٍ أن یُوَفِّقَکُم لِصِیامِهِ وتِلاوَةِ کِتابِهِ ؛ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَن حُرِمَ غُفرانَ اللّه ِ فی هذَا الشَّهرِ العَظیمِ» با نیت های صادق و دلهای پاک از پروردگارتان مسالت کنید شما به روزه داری و تلاوت کتابش موفق بدارد چرا که بد بخت کسی استکه در این ماه بزرگ از غفران الهی محروم باشد.

2- هرچند درهمه ماه ها می توان وباید بنده خدا بود ولی ماه رمضان بطور ویژه ماه عبودیت و بندگی خداست . پس اولویت اولمان در زندگی این باشد برای خودمان،خانواده وافرادی که ازتصمیم ما تاثیر می پذیرند فرصت عبودیت ایجاد کنیم و موانع عبادت را برطرف سازیم.

شبانه روزمان را جوری برنامه ریزی کنیم که فرصت،حال وانگیزه عبادت پیدا کنیم و هرچه را که ما را ازفضای بندگی دور می کند حذف کنیم.درمحیط خانه کاری کنیم که اعضاء بویژه کودکان فرصت و شوق عبادت پیدا کنند.

مدیران و مسئولان ادارات کاری کنند ضمن عدم اخلال در انجام وظایف، کارمندان فرصت بیشتری برای عبادت پیدا کنند.درادارات طوری برنامه ریزی شود در این ایام،کار مراجعین با کمترین معطلی انجام گیرد.در محیط های کارگری حتی الامکان تدبیری اندیشیده شود که کارگران مجبور نباشند بین روزه گرفتن و حفظ شغل وکارخود انتخاب کنند.در محیط های سربازی فرصت عبادت و بندگی برای سربازان فراهم شود.

کاری کنیم که همه بگویند چه ماه خوبی بود هم کارهای مان خوب پیش رفت و هم بیشتر از ماههای دیگر فرصت عبادت و دعا و راز و نیاز داشتیم.

3- بهترین،کامل ترین،جامع ترین و کاربردی ترین برنامه زندگی درماه رمضان خطبه شعبانی رسول گرامی اسلام(ص) است. در بخشی از این خطبه آمده است:

« وَاذکُروا بِجوعِکُم وعَطَشِکُم فیهِ جوعَ یَومِ القِیامَةِ وعَطَشَهُ ، وتَصَدَّقوا عَلى فُقَرائِکُم ومَساکینِکُم ، ووَقِّروا کِبارَکُم ، وَارحَموا صِغارَکُم ، وصِلوا أرحامَکُم ،
وَاحفَظوا ألسِنَتَکُم ، وغُضّوا عَمّا لا یَحِلُّ النَّظَرُ إلَیهِ أبصارَکُم ، وعَمّا لا یَحِلُّ الاِستِماعُ إلَیهِ أسماعَکُم ، وتَحَنَّنوا عَلى أیتامِ النّاسِ یُتَحَنَّن عَلى أیتامِکُم ،
وتوبوا إلَى اللّه ِ مِن ذُنوبِکُم ، وَارفَعوا إلَیهِ أیدِیَکُم بِالدُّعاءِ فی أوقاتِ صَلَواتِکُم ؛ فَإِنَّها أفضَلُ السّاعاتِ ، یَنظُرُ اللّه ُ عز و جل فیها بِالرَّحمَةِ إلى عِبادِهِ»

4- زمان هایی را که در طول شبانه روز هرز می روند شناسایی کنیم و از آنها برای عبادت و کار مفید استفاده کنیم.

5- دربرنامه های عبادی ماه مبارک رمضان وحضوردرجلسات و محافل، شرایط و توانایی کودکان را مورد توجه قرار دهیم.

کودکان در ماه رمضان:

در این ماه خوب نسبت به کودکان دو کار انجام دهیم:

الف- ایجاد جذابیت: همان کاری را که خداوند متعال نسبت به ما بندگان انجام داده. وبا امتیازاتی که  برای ماه رمضان قائل شده موجب جذابیت و ایجاد انگیزه برای عبادت در این ماه شده است. ما هم برای کودکانمان جذابیت ایجاد کنیم.

برخی از راههای ایجاد جذابیت برای ماه رمضان :

• آماده سازی محیط خانه پیش از فرارسیدن ماه رمضان مانند همان کاری که نسبت به عید انجام می شود.
• توجه ومهربانی ببیشتربه کودکان. پیامبر اسلام (ص) درخطبه شعبانی فرمود:« وارحموا صغارکم»
• توجه به سلیقه غذایی کودکان
• جشن ورود کودکان به جمع مکلفین و مخاطبین خداوند متعال
• برنامه ریزی برای اوقات فراغت با در نظر گرفتن شرایط این ماه
• شرکت دادن کودکان در محافل دینی با در نظر گرفتن توان و ظرفیت آنها

ب- آموزش و آماده کردن کودکان برای روزه: روش معصومین (ع) نه تحت فشار بی مورد قرار دادن و نه بی اهمیت جلوه دادن ماه رمضان است. بلکه آموزش تدریجی با توجه به توان کودکان است.حضرت امام صادق (ع) در حدیثی شکل برخورد باکودکان در ماه رمضان را تبیین فرمودند:

عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ قَالَ: إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّلاَةِ إِذَا كَانُوا بَنِي خَمْسِ سِنِينَ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ بِالصَّلاَةِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ وَ نَحْنُ نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّوْمِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ بِمَا أَطَاقُوا مِنْ صِيَامِ اَلْيَوْمِ إِنْ كَانَ إِلَى نِصْفِ اَلنَّهَارِ أَوْ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ أَوْ أَقَلَّ فَإِذَا غَلَبَهُمُ اَلْعَطَشُ وَ اَلْغَرَثُ أَفْطَرُوا حَتَّى يَتَعَوَّدُوا اَلصَّوْمَ وَ يُطِيقُوهُ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ إِذَا كَانُوا بَنِي تِسْعِ سِنِينَ بِالصَّوْمِ مَا اِسْتَطَاعُوا مِنْ صِيَامِ اَلْيَوْمِ فَإِذَا غَلَبَهُمُ اَلْعَطَشُ أَفْطَرُوا .( الکافي , جلد3 , صفحه 409).

کسانی که نمی توانند روزه بگیرند چه کنند تا از این ماه بی بهره نشوند:

اولا کسانی که بواسطه عذر شرعی نمی توانند روزه بگیرند نباید احساس گناه کنند چون آنهاهم به تکلیفشان عمل می کنند. ثانیا آنها باید برنامه ریزی کنند تا از برکات دیگر این ماه بهرمند شوند. مثل ترک گناه،دعا، انس با قرآن، استفاده از اوقات خاص مانند سحر و شب های قدر برای عبادت و و ذکر.و حضور در مجالس و محافل دینی.